Asian Cup, giải đấu bóng đá danh giá nhất châu Á, không chỉ là nơi để các đội tuyển quốc gia mạnh nhất khu vực tranh tài mà còn là cơ hội để các quốc gia bóng đá thể hiện sức mạnh và tham vọng của mình trên đấu trường quốc tế. Hãy cùng tìm hiểu về Asian Cup là gì cùng lịch sử, những điểm nổi bật và những giá trị mà Asian Cup đã mang lại cho bóng đá châu Á.
Asian Cup là gì?
Theo ku11, Asian Cup hay còn gọi là Asian Cup là giải đấu bóng đá quốc tế danh giá nhất dành cho các đội tuyển quốc gia nam thuộc Liên đoàn bóng đá châu Á (AFC). Asian Cup được tổ chức lần đầu tiên vào năm 1956, Asian Cup được tổ chức 4 năm một lần và là cơ hội để các đội bóng khu vực châu Á tranh tài để quyết định nhà vô địch châu lục.
Giải đấu này không chỉ là nơi tôn vinh những đội mạnh nhất mà còn là cơ hội để các quốc gia trong khu vực thể hiện sự phát triển của nền bóng đá của mình trên đấu trường quốc tế. Nhà vô địch Asian Cup không chỉ giành được danh hiệu cao quý mà còn có cơ hội tham dự Confederations Cup, góp phần khẳng định vị thế của bóng đá châu Á trên bản đồ thế giới.
Lịch sử ra đời và phát triển của giải đấu
Giai đoạn đầu (1956-1960)
Asian Cup đầu tiên được tổ chức vào năm 1956 tại Hồng Kông, chỉ có 4 đội tuyển quốc gia tham dự, bao gồm Hồng Kông (chủ nhà), Hàn Quốc, Israel và Việt Nam Cộng hòa. Đây là bước đi sáng tạo của Liên đoàn bóng đá châu Á (AFC) nhằm tạo sân chơi chính thức cho các đội tuyển quốc gia trong khu vực. Hàn Quốc đã giành chức vô địch đầu tiên sau khi thắng ba trận đấu vòng tròn.
Trong giai đoạn này, Asian Cup có quy mô nhỏ, thường chỉ có 4 đến 6 đội tham dự. Các đội chủ yếu đến từ Đông Á và Tây Á. Các đội tuyển quốc gia đến từ các khu vực khác như Đông Nam Á, Trung Á, Nam Á chưa có điều kiện cũng như khả năng tham dự nhưng Hàn Quốc lại là đội tuyển quốc gia thống trị giai đoạn đầu của Asian Cup. Sau khi giành chức vô địch năm 1956, họ đã bảo vệ được danh hiệu vào năm 1960 khi giải đấu được tổ chức tại Hàn Quốc. Sự thống trị của Hàn Quốc trong giai đoạn này đã phản ánh sức mạnh của họ trong nền bóng đá châu Á, với lối chơi có tổ chức và kỷ luật.
Thống trị các nước Tây Á (1964-1988)
Israel nổi lên như một đội mạnh khác trong giai đoạn này, giành chức vô địch vào năm 1964 khi giải đấu được tổ chức trong nước. Chiến thắng của Israel đánh dấu sự mở rộng về mặt địa lý của giải đấu khi khu vực Tây Á bắt đầu có thêm ảnh hưởng. Iran, đội bóng sau này trở thành cường quốc, bắt đầu khẳng định mình bằng chức vô địch vào năm 1968 khi giải đấu được tổ chức ở Tehran. Đây là sự khởi đầu cho chuỗi ba chức vô địch liên tiếp của Iran từ năm 1968 đến năm 1976.
Sau thành công của Iran, Kuwait nổi lên như một thế lực đáng gờm khi vô địch Asian Cup 1980. Giải đấu được tổ chức tại Kuwait, đội đã tận dụng lợi thế sân nhà để giành chức vô địch sau khi đánh bại Hàn Quốc 3-0 trong trận chung kết. Chiến thắng này cho thấy sự phát triển của bóng đá Tây Á và khẳng định vị thế của khu vực này. Ở giải đấu tiếp theo, Ả Rập Xê Út chính thức lọt vào hàng ngũ những đội mạnh nhất châu Á với chức vô địch năm 1984 tại Singapore. Họ đã bảo vệ thành công danh hiệu vào năm 1988 khi giải đấu được tổ chức tại Qatar, cho thấy sức mạnh và sự ổn định của bóng đá Ả Rập Saudi trong khu vực.
Chuyên nghiệp hóa giải đấu (1992-2011)
Năm 1992, giải đấu được tổ chức tại Nhật Bản, đánh dấu bước ngoặt với tính chuyên nghiệp ngày càng cao. Số đội tham dự vẫn là 8 đội nhưng cách tổ chức và quy mô của giải đấu đã được cải thiện đáng kể. Nhật Bản, đội chủ nhà, lần đầu tiên vô địch Asian Cup, bắt đầu thống trị trong những năm tiếp theo.
Asian Cup mở rộng lên 12 đội, với một giải đấu được tổ chức tại Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất. Đây là lần đầu tiên số lượng đội tham gia tăng lên, thể hiện sự trưởng thành và mức độ cạnh tranh ngày càng cao. Ả Rập Saudi tiếp tục khẳng định vị thế của mình với chức vô địch thứ ba, sau khi đánh bại Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất ở trận chung kết. Sau chức vô địch đầu tiên vào năm 1992, Nhật Bản đã trở thành một thế lực thực sự của bóng đá châu Á. Họ tiếp tục giành chức vô địch vào các năm 2000 và 2004, củng cố vị trí là đội mạnh nhất châu Á trong những năm 1990 và 2000 không chỉ nhờ những cầu thủ tài năng mà còn nhờ một hệ thống bóng đá được đầu tư bài bản và có tổ chức.
Năm 2004, giải đấu mở rộng lên 16 đội, cho thấy sự phát triển vượt bậc của bóng đá châu Á. Trung Quốc là nước chủ nhà, tiến vào trận chung kết nhưng thua Nhật Bản. Năm 2007, lần đầu tiên Asian Cup được đồng đăng cai bởi 4 quốc gia: Indonesia, Malaysia, Thái Lan và Việt Nam. Chia sẻ quyền đăng cai là một động thái chiến lược nhằm quảng bá bóng đá ở các nước Đông Nam Á. Giải đấu năm đó, trong bối cảnh đất nước chìm trong xung đột, bất ổn, đội tuyển Iraq đã thể hiện tinh thần bất khả chiến bại và đoàn kết để giành chức vô địch đầu tiên trong lịch sử, sau khi đánh bại Saudi Arabia ở trận chung kết.
Năm 2011, Asian Cup được tổ chức tại Qatar, nơi Nhật Bản giành chức vô địch thứ tư sau khi đánh bại Australia trong trận chung kết.
Mở rộng giải đấu (2015-nay)
Năm 2015, Australia lần đầu tiên đăng cai Asian Cup và cũng lần đầu tiên giành chức vô địch ở giải đấu này. Sau khi gia nhập AFC vào năm 2006, Australia nhanh chóng trở thành một thế lực mới của bóng đá châu Á. Một chiến thắng trên sân nhà càng củng cố thêm vị thế của họ trong khu vực.
Tin tức từ ku11 cho biết, bước ngoặt của giải đấu đến vào năm 2019 do Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) đăng cai, khi công nghệ hỗ trợ trọng tài VAR lần đầu tiên xuất hiện và giải đấu mở rộng lên 24 đội tham dự. Qatar đã có chuỗi trận đáng nhớ tại Asian Cup 2019, khi giành chức vô địch đầu tiên sau khi đánh bại Nhật Bản 3-1 trong trận chung kết.
Năm 2023, đội tuyển Trung Quốc từ chối đăng cai giải đấu và sau thành công của World Cup 2022, Qatar đã tiếp quản đăng cai giải đấu, tạo nên một trong những giải đấu được đầu tư nhiều nhất. Ở trận chung kết, Qatar đánh bại chủ nhà Jordan 3-1 để bảo vệ thành công chức vô địch, lần thứ hai vô địch giải đấu.
Thể thức thi đấu Asian Cup
Thể thức của Asian Cup đã thay đổi qua các năm khi số đội tham dự tăng từ 4 đội lên 16 đội và hiện tại là 24 đội, thay đổi theo thời gian:
Thể thức 4 đội (1956-1960)
Chỉ có bốn đội tham dự, giải đấu được thi đấu theo thể thức vòng tròn, nghĩa là mỗi đội đấu với nhau một lần. Đội có số điểm cao nhất sau khi hoàn thành mỗi trận đấu sẽ giành chức vô địch. Nếu các đội bằng điểm, các tiêu chí như hiệu số bàn thắng bại hoặc kết quả đối đầu sẽ được sử dụng để xác định vị trí.
Thể thức 8 đội (1964-1972)
8 đội được chia thành 2 bảng, mỗi bảng 4 đội. Các đội ở mỗi bảng sẽ thi đấu vòng tròn một lượt. Hai đội đứng đầu mỗi bảng sẽ vào vòng loại trực tiếp. Đội nhất bảng này sẽ gặp đội nhì bảng kia ở bán kết. Hai đội thua ở bán kết sẽ thi đấu tranh hạng ba và hai đội thắng sẽ thi đấu trận chung kết để tranh chức vô địch.
Thể thức đội 10-12 (1984-1992)
Hiện tại, Asian Cup vẫn chưa có vòng loại do các đội thường được tự động mời hoặc đăng ký dựa trên thành tích tại các giải khu vực. Số đội tham dự Cúp bóng đá châu Á 1984 là 10 và 12 cho năm 1988 và 1992.
Năm 1984, 10 đội sẽ được chia thành 2 bảng, mỗi bảng 5 đội. Các đội ở mỗi bảng thi đấu vòng tròn một lượt. Năm 1988 và 1992 sẽ có 12 đội được chia thành 3 bảng, mỗi bảng 4 đội. Các đội ở mỗi bảng thi đấu vòng tròn một lượt, chọn hai đội đứng đầu mỗi bảng đi tiếp vào vòng loại trực tiếp. Nếu có 12 đội thì 4 đội đứng thứ ba đứng đầu cũng sẽ đi tiếp vào vòng loại trực tiếp. Năm 1984, hai đội đứng đầu mỗi bảng (4 đội) sẽ vào bán kết. Năm 1988 và 1992, các đội vượt qua vòng bảng sẽ vào tứ kết. Vòng bán kết sẽ có 4 đội, 2 đội thua tiếp tục tranh hạng 3, 2 đội thắng sẽ thi đấu trận chung kết tranh chức vô địch, nếu trận đấu hòa sau 90 phút sẽ có hiệp phụ và đá luân lưu.
Thể thức 16 đội (2004-2015)
Thể thức Asian Cup 16 đội (2004-2015) được đưa ra nhằm nâng cao tính cạnh tranh và chất lượng của giải đấu, đồng thời mở ra cơ hội cho nhiều đội tham dự hơn. Ở giai đoạn này sẽ diễn ra vòng loại để xác định 16 đội tham dự, chia thành 3 giai đoạn. Các đội có vị trí thấp hơn trên bảng xếp hạng FIFA sẽ thi đấu để lọc ra các đội đi tiếp vào vòng tiếp theo. Các đội từ vòng loại cuối cùng của World Cup cũng tham dự vòng loại Asian Cup. Các đội sẽ được chia thành nhiều bảng và thi đấu vòng tròn một lượt. Đội nhất mỗi bảng và các đội có thành tích tốt nhất (các đội đứng thứ hai) sẽ giành quyền vào vòng chung kết Asian Cup.
Vòng bảng sẽ bao gồm 16 đội tuyển quốc gia, được chia thành 4 bảng, mỗi bảng 4 đội. Các đội ở mỗi bảng sẽ thi đấu theo thể thức vòng tròn tính điểm. Mỗi đội sẽ gặp nhau một lần, 2 đội đứng đầu mỗi bảng sẽ vào vòng tứ kết, 4 đội đứng thứ ba đứng đầu cũng giành quyền vào tứ kết. 8 đội còn lại thi đấu vòng tứ kết để vào bán kết, 4 đội còn lại thi đấu vòng bán kết để xác định 2 đội vào chung kết, 2 đội thắng ở bán kết sẽ gặp nhau để tranh chức vô địch. Nếu trận chung kết hòa sau 90 phút, hiệp phụ sẽ được thi đấu và nếu cần thiết, quả phạt đền sẽ được áp dụng. Trước trận chung kết, hai đội thua ở bán kết sẽ đấu với nhau ở trận tranh hạng ba để xác định đội giành huy chương đồng.
Thể thức 24 đội (2019-nay)
Nhằm tăng tính cạnh tranh và mở rộng cơ hội cho các đội xếp hạng thấp hơn tham dự giải đấu, Liên đoàn bóng đá châu Á (AFC) đã quyết định tăng số đội lên 24, ngang bằng với số đội ở giải vô địch quốc gia EURO.
Ở vòng loại, căn cứ vào thành tích của các đội ở vòng loại World Cup, các đội lọt vào vòng loại thứ 3 World Cup sẽ có tấm vé trực tiếp vào vòng chung kết Asian Cup gồm 18 đội. Các đội bị loại ở vòng loại thứ 2 sẽ tiếp tục tranh tài với nhau để chọn ra 6 đội vào vòng chung kết Asian Cup.
Trận chung kết sẽ bao gồm 24 đội được chia thành 6 bảng, mỗi bảng 4 đội. Các đội trong mỗi bảng thi đấu theo thể thức vòng tròn tính điểm, nghĩa là mỗi đội sẽ đấu với nhau một lần. Hai đội đứng đầu mỗi bảng và bốn đội đứng thứ ba sẽ tiến vào vòng 16 đội. Tiêu chí chấm điểm sẽ dựa trên hiệu số bàn thắng bại, số bàn thắng ghi được và nếu cần, thành tích đối đầu giữa các đội bằng điểm.
Ở vòng 16, 16 đội sẽ thi đấu theo thể thức “loại trực tiếp”. Cụ thể:
- Đội nhất bảng A sẽ gặp đội đứng thứ ba là bảng B, C hoặc D.
- Đội nhất bảng B sẽ gặp đội xếp thứ ba bảng A, C hoặc D.
- Tương tự cho bảng C và D.
- Vị trí thứ hai sẽ gặp nhau theo thể thức tương tự.
Vòng 16 đội, tứ kết và bán kết là những trận đấu loại trực tiếp. Nếu trận đấu kết thúc với tỷ số hòa sau 90 phút, hiệp phụ sẽ được thi đấu. Nếu vẫn hòa, trận đấu sẽ được giải quyết bằng loạt sút luân lưu. Từ giải đấu năm 2019, trận tranh hạng ba không còn nữa, các đội thắng ở bán kết sẽ gặp nhau ở trận chung kết để tranh chức vô địch.
Thể thức 24 đội của Asian Cup từ năm 2019 đến nay đã mang lại sự mở rộng đáng kể cho giải đấu, giúp tăng tính cạnh tranh và tạo cơ hội cho nhiều đội tham dự hơn. Với vòng bảng 6 bảng và vòng loại trực tiếp vòng 16 đội, giải đấu không chỉ trở nên hấp dẫn hơn mà còn thể hiện sự phát triển mạnh mẽ của bóng đá châu Á.
Tần suất tổ chức Asian Cup
Giai đoạn 1956-2004
Từ năm 1956 đến năm 2004, Asian Cup được tổ chức định kỳ 4 năm một lần. Bắt đầu từ Hong Kong vào năm 1956, giải đấu nhanh chóng trở thành sân chơi lớn nhất của các đội tuyển quốc gia châu Á. Tần suất 4 năm không chỉ tạo sự ổn định trong lịch thi đấu mà còn tạo điều kiện cho các đội có đủ thời gian chuẩn bị kỹ lưỡng giữa các giải đấu.
Từ năm 1956 đến 2004, Asian Cup tăng trưởng vượt bậc cả về số lượng đội tham dự cũng như chất lượng thi đấu, đồng thời chứng kiến sự tham gia của nhiều nước chủ nhà khác nhau như Hàn Quốc, Iran, Kuwait, Singapore, Nhật Bản, Trung Quốc. Được tổ chức với tần suất 4 năm một lần đã giúp Asian Cup không chỉ trở thành biểu tượng của bóng đá châu Á mà còn góp phần không nhỏ vào sự phát triển và nâng cao vị thế của bóng đá khu vực trên bản đồ thế giới.
Giai đoạn 2007-nay
Chỉ riêng giai đoạn 2004-2007 tần suất tổ chức thay đổi thành 3 năm nhưng các giai đoạn sau đều là 4 năm. Nguyên nhân của việc chuyển từ năm chẵn sang năm lẻ xuất phát từ nhu cầu điều chỉnh lịch thi đấu của giải đấu này để tránh trùng lặp với các sự kiện bóng đá quốc tế lớn khác như FIFA World Cup và UEFA European Championship (Euro).
Trước năm 2007, Asian Cup thường được tổ chức vào các năm chẵn, cùng năm với Euro và cùng thời điểm với World Cup. Điều này gây ra xung đột về lịch thi đấu của các đội, cầu thủ và người hâm mộ, dẫn đến phân tán sự chú ý và nguồn lực khỏi các giải đấu lớn. Bằng việc chuyển Asian Cup sang năm lẻ, AFC (Liên đoàn bóng đá châu Á) đảm bảo giải đấu này không phải cạnh tranh với Euro hay World Cup về mặt truyền thông, tài trợ và sự quan tâm của người hâm mộ. Điều này cũng giúp giải đấu có thời gian đặc biệt để tỏa sáng, thu hút nhiều sự chú ý hơn từ khu vực và thế giới.
Việc tổ chức Asian Cup vào những năm lẻ cho phép các đội tuyển quốc gia lên kế hoạch thi đấu và tập trung vào một giải đấu lớn mỗi năm, thay vì phải đối mặt với lịch thi đấu dày đặc và áp lực phải thi đấu ở nhiều giải đấu trong cùng một khoảng thời gian.
Asian Cup 2007 được tổ chức tại Đông Nam Á (Indonesia, Malaysia, Thái Lan, Việt Nam) đánh dấu sự khởi đầu của một tần số mới. Kể từ đó, giải đấu tiếp tục được tổ chức 4 năm một lần vào các năm lẻ, với các kỳ tiếp theo diễn ra vào các năm 2011, 2015, 2019 và 2023 tạo nên lịch thi đấu hợp lý và nhất quán cho bóng đá châu Á.
Trên đây là tổng hợp thông tin giải đáp Asian Cup là gì cùng lịch sử và thể thức thi đấu. Hi vọng bài viết này đã mang đến cho bạn những thông tin hữu ích!
