Bệnh đầu đen ở gà hay bệnh viêm ruột truyền nhiễm ở gà, bệnh nang ruột thừa là do một loại động vật nguyên sinh có tên khoa học là Histomonas Meleagridis ký sinh ở gan, dạ dày và ruột thừa (manh tràng) gây ra.
Bệnh đầu đen ở gà là gì?
Bệnh đầu đen là một bệnh truyền nhiễm do ký sinh trùng đơn bào Histomonas meleagridis gây ra. Tên gọi “đầu đen” xuất phát từ triệu chứng điển hình ở gà tây, khi da đầu của chúng chuyển màu xanh đen do thiếu oxy trong máu. Ở gà, bệnh thường biểu hiện ở các tổn thương nội tạng, đặc biệt là gan và manh tràng, dẫn đến suy giảm sức khỏe và năng suất chăn nuôi.
Bệnh đầu đen chủ yếu lây lan qua đường tiêu hóa, khi gà ăn phải thức ăn hoặc nước uống nhiễm trứng của giun tròn Heterakis gallinarum, là vật chủ trung gian mang ký sinh trùng Histomonas. Bệnh thường xuất hiện ở các trang trại chăn nuôi không đảm bảo vệ sinh, nơi gà tiếp xúc với phân hoặc môi trường nhiễm bẩn.
Nguyên nhân gây bệnh
Chúng tồn tại dưới 4 dạng: Dạng xâm lấn ở ruột thừa (appendix) có thể phân lập được. Dạng thực vật ở các tổn thương ruột và gan (có thể phân lập được và giao tử). Dạng lưới thường dính vào nhau tạo thành thể lưới và hợp bào trong gan. Dạng hình thoi ở lòng ruột thừa và lỗ hồi manh tràng.
Vì bệnh do vi khuẩn Histomonas gây ra nên tên khoa học của nó là Histomonas. Hơn nữa, vì những thay đổi đặc trưng tập trung ở gan và ruột, và bệnh lây lan nhanh chóng, nên nó còn được gọi là viêm gan ruột truyền nhiễm.
Ở Việt Nam, do những thay đổi đặc trưng mà kén tạo ra ở ruột thừa nên người nông dân thường gọi là bệnh kén ruột.
Phương thức lây truyền
Bệnh lây truyền chủ yếu qua đường miệng khi ăn phải trứng giun kim (Heterakis Gallinae) có chứa Histomonas.
Nguồn tin từ F8 BET cho biết: Bệnh lây truyền qua thức ăn, nước uống, chất độn chuồng và môi trường bị nhiễm trứng giun kim Heterakis Gallinae có chứa mầm bệnh. Sau khi nhiễm bệnh và trong suốt quá trình phát triển, gà thải mầm bệnh ra môi trường bên ngoài theo hai cách: qua trứng giun kim và trực tiếp qua phân.
Khi tiếp xúc với môi trường bên ngoài, trứng giun kim được giun đất nuốt vào, mang mầm bệnh trong thời gian dài. Gà ăn phải giun đất và bị tái nhiễm. Đây là lý do chính khiến bệnh đốm đen tồn tại rất lâu trong các trang trại, và cũng là nguyên nhân cơ bản khiến gà bị tái nhiễm và bệnh vẫn tái phát sau khi khỏi bệnh.
Đặc điểm dịch tễ
- Gà từ 2-3 tuần tuổi đến 3-4 tháng tuổi dễ mắc bệnh nhất, nhưng gà lớn hơn vẫn có thể mắc bệnh.
- Bệnh thường xảy ra vào những tháng ấm áp, ẩm ướt vào cuối xuân, hè và đầu thu, nhưng ở gà trưởng thành, bệnh cũng xảy ra vào mùa đông.
- Mọi giống gà đều có thể mắc bệnh, gà tây là giống dễ mắc bệnh nhất.
Triệu chứng của bệnh
- Gà đột nhiên sốt cao 43-44 độ C, nhưng vẫn lạnh. Gà nằm bất động, rụt cổ, dang rộng chân, nhắm mắt, xù lông và run rẩy. Nhiều con gà thường rúc đầu vào nách và cánh, tìm chỗ có nắng hoặc dưới bóng đèn để sưởi ấm.
- Chán ăn, thừa nước, tiêu chảy phân lỏng màu trắng vàng hoặc xanh vàng. Khi chết, ngừng ăn; mào chuyển sang màu tím.
- Mào có màu tím, da môi và đầu có màu xanh xám hoặc thậm chí xanh đen, vì vậy bệnh còn được gọi là bệnh mụn đầu đen.
- Bệnh kéo dài từ 10 đến 20 ngày, gà gầy yếu, thân nhiệt giảm xuống còn 39-38°C trước khi chết.
- Gà bệnh chết rải rác, thường vào ban đêm. Tỷ lệ chết không lớn, nhưng thời gian chết kéo dài, khiến người chăn nuôi lầm tưởng bệnh không quá nguy hiểm. Thực tế, 85-95% số gà chết.
Cách điều trị bệnh đầu đen
Những người tham gia cược đá gà tỷ lệ chia sẻ: Hiện nay, việc điều trị bệnh đầu đen gặp nhiều thách thức do ký sinh trùng Histomonas có khả năng kháng thuốc. Tuy nhiên, một số biện pháp có thể được áp dụng:
Sử dụng thuốc
- Metronidazole hoặc Nitarsone: Đây là các loại thuốc được sử dụng để diệt ký sinh trùng Histomonas. Liều lượng cần được bác sĩ thú y chỉ định, vì một số thuốc bị cấm ở một số quốc gia do lo ngại về dư lượng trong thịt gà.
- Thuốc tẩy giun: Sử dụng các loại thuốc như Levamisole hoặc Ivermectin để tiêu diệt giun tròn Heterakis, từ đó cắt đứt chu trình lây nhiễm.
- Bổ sung vitamin: Vitamin A, K, và các chất điện giải giúp tăng cường sức đề kháng cho gà.
Quản lý đàn gà
- Cách ly gà bệnh: Tách ngay những con gà có triệu chứng để tránh lây lan.
- Vệ sinh chuồng trại: Làm sạch phân, chất độn chuồng, và khử trùng định kỳ để loại bỏ ký sinh trùng.
- Cải thiện dinh dưỡng: Cung cấp thức ăn giàu protein và khoáng chất để giúp gà phục hồi.
Lưu ý: Do một số loại thuốc bị hạn chế sử dụng trong chăn nuôi gia cầm, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ thú y trước khi điều trị.
Biện pháp phòng ngừa bệnh đầu đen
Phòng bệnh luôn quan trọng hơn chữa bệnh, đặc biệt với bệnh đầu đen, vì nó có thể gây thiệt hại lớn. Dưới đây là các biện pháp phòng ngừa hiệu quả:
Vệ sinh chuồng trại
- Dọn dẹp định kỳ: Loại bỏ phân, chất độn chuồng, và các chất hữu cơ tích tụ để giảm môi trường sống của giun tròn và ký sinh trùng.
- Khử trùng: Sử dụng các chất khử trùng như vôi bột hoặc thuốc sát trùng để làm sạch chuồng trại.
- Kiểm soát côn trùng: Loại bỏ gián, bọ, và các côn trùng có thể mang trứng giun.
Quản lý đàn gà
- Tách nuôi gà và gà tây: Gà tây dễ nhiễm bệnh hơn, nên tránh nuôi chung với gà để giảm nguy cơ lây nhiễm.
- Tẩy giun định kỳ: Sử dụng thuốc tẩy giun như Levamisole hoặc Fenbendazole 3-6 tháng/lần để kiểm soát giun tròn Heterakis.
- Kiểm tra sức khỏe: Theo dõi đàn gà thường xuyên để phát hiện sớm các triệu chứng bất thường.
Cải thiện môi trường chăn nuôi
- Đảm bảo thông thoáng: Chuồng trại cần thoáng khí, tránh ẩm ướt để hạn chế sự phát triển của ký sinh trùng.
- Kiểm soát nguồn nước: Sử dụng nước sạch, tránh để gà uống nước nhiễm bẩn.
- Chọn giống khỏe mạnh: Lựa chọn giống gà có sức đề kháng tốt để giảm nguy cơ mắc bệnh.
Tiêm phòng và dinh dưỡng
- Vắc-xin và thuốc phòng: Mặc dù chưa có vắc-xin đặc hiệu cho bệnh đầu đen, việc bổ sung thuốc phòng ký sinh trùng vào thức ăn hoặc nước uống có thể hiệu quả.
- Chế độ ăn uống: Cung cấp thức ăn cân đối, giàu vitamin A, E, và khoáng chất để tăng cường miễn dịch.
Bệnh đầu đen ở gà là một mối đe dọa nghiêm trọng trong chăn nuôi gia cầm, đặc biệt khi điều kiện vệ sinh không được đảm bảo. Hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng, và cách phòng ngừa sẽ giúp người chăn nuôi kiểm soát bệnh hiệu quả, giảm thiểu thiệt hại. Bằng cách duy trì chuồng trại sạch sẽ, tẩy giun định kỳ, và theo dõi sức khỏe đàn gà, bạn có thể bảo vệ đàn gia cầm khỏi bệnh đầu đen. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ thú y để có giải pháp phù hợp và đảm bảo an toàn cho cả đàn gà và người tiêu dùng.
